Ryzyka i szanse
Działalność Grupy Kapitałowej GPW narażona jest na liczne czynniki ryzyka, zarówno te o charakterze zewnętrznym, związane z otoczeniem rynkowym, regulacyjno-prawnym, jak i na ryzyka wewnętrzne, związane z prowadzeniem działalności operacyjnej. Grupa Kapitałowa GPW dbając o realizację celów strategicznych, aktywnie zarządza ryzykami występującymi w swojej działalności, dążąc do maksymalnego ograniczenia lub wyeliminowania ich potencjalnego negatywnego wpływu na wynik Grupy.
Zarządzanie ryzykiem w GPW
Celem zarządzania ryzykiem w GPW jest zapewnienie, że wszystkie istotne ryzyka związane z prowadzoną przez GPW działalnością są prawidłowo mierzone, raportowane i kontrolowane oraz nie stanowią zagrożenia dla stabilności i ciągłości operacyjnej. System zarządzania ryzykiem obejmuje zestawienie procesów, rozwiązań organizacyjnych, narzędzi technologicznych i udokumentowanych reguł odnoszących się do zarządzania ryzykiem. Główne założenia oraz zasady organizacji systemu zarządzania ryzykiem mają źródło w „Strategii zarządzania ryzykiem w Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie S.A.” („Strategia”) zaakceptowanej przez Zarząd Giełdy, która podlega regularnej weryfikacji w celu dostosowania do zmian profilu ryzyka GPW jej otoczenia rynkowego.
Nadzorczą rolę w systemie zarządzania ryzykiem pełni Rada Giełdy, która na wniosek Zarządu zatwierdza Strategię. Organem wpierającym Radę Giełdy w sprawowaniu nadzoru nad systemem zarządzania ryzykiem jest Komitet Audytu, który monitoruje skuteczność i stopień realizacji zadań związanych z zarządzaniem ryzykiem. Odpowiedzialność za zarządzanie ryzykiem spoczywa na Zarządzie Giełdy, wspieranym przez Komitet ds. Zarządzania Ryzykiem. Zarząd Spółki ustanawia i wdraża Strategię oraz podejmuje najważniejsze decyzje mające wpływ na poziomy poszczególnych kategorii ryzyka. Proces zarządzania ryzykiem w GPW monitorowany i koordynowany jest przez Dział Compliance i Ryzyka. Skuteczność funkcjonowania i ocena sprawności działania wdrożonego systemu zarządzania ryzykiem oraz jego adekwatność do profilu ryzyka GPW jest okresowo weryfikowana przez Dział Audytu Wewnętrznego.
GPW buduje kulturę organizacyjną, w której nacisk kładzie się na efektywne zarządzanie ryzykiem, przestrzeganie procedur oraz stosowanie ustalonych reguł postępowania. W tym celu podejmowane są działania mające na celu zwiększanie wśród pracowników GPW świadomości odpowiedzialności za właściwe zarządzanie ryzykiem na każdym poziomie struktury organizacyjnej GPW, m.in.: organizacja szkoleń, prowadzenie i udostępnianie pracownikom informacji z zakresu zarządzania ryzykiem oraz bieżące doradztwo.
Proces zarządzania ryzykiem w GPW
Proces zarządzania ryzykiem w GPW jest procesem ciągłym i składa się z następujących elementów:
- Identyfikacja ryzyka – działanie polegające na rozpoznaniu aktualnych i potencjalnych źródeł ryzyka, które wpływają lub mogą wpływać na sytuację finansową GPW.
- Ocena ryzyka – działanie polegające na analizie wewnętrznych i zewnętrznych zagrożeń dla działalności GPW, mające na celu określenie profilu ryzyka.
- Przeciwdziałanie lub akceptacja ryzyka – działanie polegające na zastosowaniu jednej z następujących strategii działania:
- ograniczanie ryzyka,
- transfer ryzyka m.in. poprzez przeniesienie części lub całości ryzyka związanego z danym zagrożeniem na podmiot zewnętrzny,
- unikanie ryzyka poprzez niepodejmowanie działań, z którymi wiąże się dane zagrożenie,
- akceptacja ryzyka.
- Kontrola ryzyka – działanie polegające na okresowej weryfikacji skuteczności funkcjonowania wdrożonego systemu zarządzania ryzykiem oraz jego adekwatności do profilu ryzyka GPW.
- Monitorowanie ryzyka – działanie polegające na badaniu odchyleń poziomu ryzyka od prognoz bądź założonych punktów odniesienia. Monitoring ryzyka pełni rolę systemu wczesnego ostrzegania i w przypadku pojawienia się sygnałów o negatywnych zmianach w profilu ryzyka GPW umożliwia podjęcie działań zaradczych.
- Raportowanie ryzyka – polegające na cyklicznym informowaniu organów GPW o wynikach pomiaru ryzyka, podjętych działaniach lub rekomendacjach działań.
Ryzyka
Strategia zarządzania ryzykiem w GPW obejmuje następujące rodzaje ryzyk:
Ryzyka niefinansowe:
- ryzyko biznesowe, w tym m.in.: ryzyko otoczenia ekonomicznego, ryzyko strategiczne, ryzyko konkurencji i ryzyko projektu,
- ryzyko operacyjne, w tym ryzyko prawne,
- ryzyko braku zgodności,
- ryzyko utraty reputacji.
Ryzyka finansowe:
- ryzyko kredytowe,
- ryzyko płynności,
- ryzyko rynkowe.
Ryzyka niefinansowe
Grupa jest narazona na następujące ryzyka niefinansowe:
- ryzyko biznesowe,
- ryzyko operacyjne, w tym ryzyko prawne
- ryzyko braku zgodności,
- ryzyko utraty reputacji.
Ryzyko biznesowe (zdiagnozowano 17 ryzyk)
Działalność Grupy uzależniona jest silnie od koniunktury na światowych rynkach finansowych. Tendencje ekonomiczne w światowej gospodarce, zwłaszcza w państwach europejskich i USA, a także sytuacja geopolityczna w krajach ościennych wpływają na percepcję ryzyka wśród inwestorów oraz na ich aktywność na rynkach instrumentów finansowych i rynkach towarowych. Jednocześnie analizowanie całych regionów geograficznych przez globalnych inwestorów, w kontekście lokowania w nich kapitału, może przyczynić się do niekorzystnego postrzegania Polski i GPW, pomimo relatywnie lepszej sytuacji makroekonomicznej, niż w krajach z porównywanego obszaru. Spadek aktywności inwestorów zagranicznych na rynkach prowadzonych przez Grupę może ponadto przyczynić się do obniżenia ich atrakcyjności dla pozostałych uczestników, a także na mniejszą wartość opłat pobieranych z tytułu obsługi obrotu, które stanowią najważniejsze źródło przychodów Grupy. Przy kosztach utrzymujących się na stałym poziomie, może to powodować obniżenie zysku Grupy GPW.
Sytuacja gospodarcza i warunki rynkowe panujące w innych krajach, w szczególności w dobie pandemii COVID – 19, mogą wpływać na postrzeganie polskiej gospodarki i funkcjonujących w jej ramach rynków finansowych. Pomimo, że sytuacja gospodarcza innych krajów może zasadniczo różnić się od sytuacji gospodarczej w Polsce, awersja inwestorów do ryzyka związana z sytuacją gospodarczą innych krajów może ograniczyć wolumeny obrotów instrumentami finansowymi na GPW. W szczególności, spowolnienie lub kryzys gospodarczy w Europie lub nieoczekiwane kryzysy gospodarcze w innych częściach świata, zwłaszcza spowodowane trudnościami niektórych krajów z obsługą swojego zadłużenia, mogą wpływać na ocenę ryzyka inwestycyjnego w gospodarkach krajów europejskich, a przez to mogą powodować odejście w stronę bezpiecznych inwestycji, co może mieć negatywny wpływ na aktywność i nastroje inwestorów, a tym samym mieć negatywny wpływ na działalność Grupy, jej sytuację finansową i wyniki działalności.
Koniunktura gospodarcza w Polsce ma bardzo istotny wpływ na aktywność inwestorów i ich sentyment do polskiego rynku i tym samym na poziomy obrotów na rynkach Grupy. Zmiany sytuacji gospodarczej w kraju mają także wpływ na aktywność gospodarczą i inwestycyjną emitentów, których papiery wartościowe są notowane na rynkach prowadzonych przez Grupę, w tym na ich wyniki finansowe, co w konsekwencji może przekładać się na kursy tych akcji i wolumeny transakcji, a także na aktywność spółek w zakresie emisji nowych papierów wartościowych. Zmiana aktywności inwestorów i rodzaj ich sentymentu do polskiego rynku w bezpośredni sposób przekładają się na przychody GK GPW z tytułu obrotu. W okresach gospodarczej niestabilności i w warunkach niesprzyjających podejmowaniu ryzyka, przychody Grupy mogą ulegać zmniejszeniu, co nawet przy utrzymywaniu wysokiej dyscypliny w zakresie kosztów, może powodować obniżenie zysku Grupy GPW. Z kolei zmiana poziomu kursów notowanych instrumentów ma bezpośredni wpływ na przychody w szczególności GPW z tytułu obsługi emitentów. Ponadto przekonanie o istnieniu podwyższonego ryzyka związanego z inwestowaniem w polskie aktywa może ograniczyć dostępność kapitału, który mógłby zostać zainwestowany na rynkach Grupy GPW i może negatywnie wpłynąć na wartość kursów aktywów, znajdujących się w obrocie na rynkach organizowanych i prowadzonych przez Grupę. Dodatkowo zmiany kursów walut mogą negatywnie wpływać na decyzje inwestycyjne i częstotliwość ich podejmowania, co z kolei może negatywnie wpłynąć na wolumen, wartość i liczbę transakcji na rynkach Grupy GPW i tym samym na poziom przychodów Grupy.
Na wolumen obrotów, liczbę debiutów giełdowych oraz popyt na produkty i usługi Grupy GPW mają wpływ wydarzenia gospodarcze, polityczne i rynkowe, zarówno krajowe, jak i w skali globalnej, pozostające poza kontrolą Grupy, w tym w szczególności:
- ogólne tendencje w światowej i krajowej gospodarce oraz na rynkach finansowych,
- zmiany polityki pieniężnej, fiskalnej i podatkowej,
- poziom stóp procentowych i ich zmienność,
- presja inflacyjna,
- zmiany kursów walut,
- przyjęcie przez Polskę euro jako waluty (niosące potencjalne zmiany w polityce pieniężnej i fiskalnej lub powodujące zmiany alokacji w portfelach inwestorów),
- zmiana ratingu kredytowego Polski,
- zachowania inwestorów instytucjonalnych lub indywidualnych,
- zmiany notowań papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych,
- dostępność krótko- i długoterminowego finansowania,
- dostępność alternatywnych inwestycji,
- zmiany legislacyjne i regulacyjne,
- nieprzewidziane zamknięcia rynków i inne przerwy w obrocie,
- klęski żywiołowe i naturalne, epidemie, ataki terrorystyczne, awarie techniczne i inne zdarzenia
Powyższe wydarzenia w sposób istotny mogą wpływać na aktywność klientów Grupy GPW, przede wszystkim emitentów i inwestorów. Obniżenie ich aktywności znajdzie odzwierciedlanie w przychodach Spółki z tytułu obsługi obrotu, notowania i wprowadzania instrumentów finansowych, a także w konsekwencji sprzedaży informacji i może wpłynąć na obniżenie zysku Grupy GPW.
Statut Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. (Statut) ogranicza prawa głosu akcjonariuszy posiadających ponad 10% głosów na Walnym Zgromadzeniu. Ograniczenie to nie dotyczy jednak obecnego akcjonariusza dominującego Spółki - Skarbu Państwa, który posiada 14.688.470 akcji GPW uprzywilejowanych co do prawa głosu, z których każda na mocy Statutu uprawnia do dwóch głosów. Na koniec 2020 r. udział Skarbu Państwa w ogólnej liczbie głosów wynosił 51,77%. Ponadto ograniczenie prawa głosu nie ma zastosowania do akcjonariuszy uprawnionych z więcej niż 10.493.000 akcji serii A uprzywilejowanych co do głosu (tj. więcej niż 25% ogólnej liczby akcji Spółki, uprzywilejowanych co do głosu). Tym samym Skarb Państwa sprawuje kontrolę nad Spółką, a skorzystanie przez innego akcjonariusza z wyłączenia opisanego powyżej będzie możliwe przez nabycie więcej niż 10.493.000 akcji uprzywilejowanych co do prawa głosu (tj. więcej niż 25% łącznej liczby akcji uprzywilejowanych) od Skarbu Państwa.
Akcjonariusz posiadający większość głosów na Walnym Zgromadzeniu może dokonać wyboru większości członków Rady Giełdy oraz powołać Prezesa Zarządu. Dzięki posiadanym uprawnieniom korporacyjnym Skarb Państwa lub inny akcjonariusz dominujący, w wypadku zakupu akcji Spółki od Skarbu Państwa, może wywierać wpływ na podejmowane przez organy Spółki uchwały. Skarb Państwa ma, a w wypadku zbycia przez Skarb Państwa akcji akcjonariuszowi dominującemu będzie on miał istotny wpływ na działalność Spółki, w tym na określanie jej strategii oraz dróg rozwoju, wybór członków Rady Giełdy (z zastrzeżeniem postanowień w sprawie powoływania kandydatów niezależnych) oraz Prezesa Zarządu. Spółka nie jest w stanie przewidzieć sposobu, w jaki Skarb Państwa lub inny akcjonariusz dominujący będzie wykonywał przysługujące mu prawa, ani wpływu działań podejmowanych przez nich na działalność Spółki, jej przychody i wyniki finansowe, a także jej zdolność do realizacji założonej strategii. Spółka nie może też przewidzieć, czy polityka i działania Skarbu Państwa lub innego akcjonariusza dominującego będą zgodne z interesami Spółki. Należy wziąć pod uwagę, że zmiany w akcjonariacie GPW mogą prowadzić zarówno do zmiany podmiotu posiadającego istotny wpływ na Spółkę, jak i do sytuacji, w której GPW nie będzie posiadała żadnego akcjonariusza dominującego.
Komisja Nadzoru Finansowego w dniu 16 grudnia 2020 r. jednogłośnie wydała zezwolenie na prowadzenie przez GPW Benchmark S.A. działalności jako administrator wskaźników referencyjnych stóp procentowych, w tym kluczowych wskaźników referencyjnych.
Wśród wskaźników, które GPW Benchmark S.A. już opracowuje, znajduje się Warsaw Interbank Offered Rate (WIBOR), wpisany do wykazu kluczowych wskaźników referencyjnych, o którym mowa w art. 20 ust. 1 BMR. Na podstawie otrzymanego zezwolenia GPW Benchmark S.A. została uprawniona również do opracowywania innych wskaźników stóp procentowanych, których proces wyznaczania będzie odbywał się zgodnie z wymogami BMR.
Wydanie przez KNF zezwolenia dla GPW Benchmark S.A. oznacza, że organ nadzoru finansowego uznał proces wyznaczania wskaźnika referencyjnego WIBOR za zgodny z wymaganiami nałożonymi na podstawie przepisów prawa Unii Europejskiej.
Jednym z największych ryzyk z punktu widzenia administratora wskaźników jest spadek transakcyjności, który grozi utratą atrybutu „reprezentatywności” zgodnie z Rozporządzeniem BMR. Ponadto Rozporządzenie to wskazuje, że podmiot, który stosuje wskaźnik referencyjny powinien mieć plan na wypadek zaprzestania opracowywania stosowanych wskaźników referencyjnych. Najlepszym planem zaradczym jest posiadanie wskaźnika alternatywnego. Z tym związane jest drugie ryzyko tzn. zdolność GPW Benchmark S.A. do zapewnienia scenariuszy postępowania na wypadek zaprzestania opracowywania stosowanych wskaźników referencyjnych (np. wskaźnika alternatywnego). Dodatkowe ryzyka to: spadek liczby podmiotów przekazujących dane oraz pojawienie się konkurencji w dostarczaniu wskaźników stopy procentowej (wskaźników alternatywnych z innego źródła).
Spółka posiada 33,33% akcji w kapitale zakładowym Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych (KDPW). Grupa Kapitałowa KDPW (obejmująca KDPW jako jednostkę dominującą oraz KDPW_CCP jako jednostkę zależną) jest odpowiedzialna za prowadzenie i nadzorowanie systemu depozytowego, rozliczeniowego i rozrachunkowego w zakresie obrotu instrumentami finansowymi w Polsce, z wyjątkiem obrotu bonami skarbowymi, w stosunku do których rozliczenia i rozrachunek są prowadzone przez NBP. GPW jako akcjonariusz mniejszościowy posiada ograniczony wpływ strategiczny i operacyjny na działalność KDPW. Na model działalności KDPW może negatywne oddziaływać szereg czynników powodujących obniżenie osiąganych zysków, w tym presja na obniżkę opłat czy zmniejszony obrót. Obniżenie zysków grupy KDPW, a także poziomu dywidendy wypłacanej przez KDPW może wpłynąć negatywnie na zyski osiągane w przyszłości przez Grupę Kapitałową GPW, co z kolei może mieć istotne negatywne skutki dla sytuacji finansowej i wyników działalności Grupy.
GPW, GPW Benchmark i KDPW mają obowiązek dokonywania wpłat na pokrycie rocznego budżetu KNF z tytułu nadzoru nad rynkiem kapitałowym. Wysokość tych opłat ustalana jest w oparciu o przewidywane koszty nadzoru nad polskim rynkiem kapitałowym na dany rok oraz szacowane przychody uzyskiwane przez KNF od uczestników rynku. GPW nie ma wpływu na wysokość wspomnianych opłat i nie jest w stanie precyzyjnie przewidzieć ostatecznej kwoty, jaką będzie zobowiązana uiścić na rzecz KNF w danym roku, w związku z czym nie jest w stanie przewidzieć wpływu tych opłat na przepływy środków pieniężnych Grupy. Wzrost takich opłat może mieć negatywny wpływ na działalność Grupy, jej sytuację finansową i wyniki działalności.
Grupa narażona jest na ryzyko koncentracji obrotów w niewielkiej liczbie firm inwestycyjnych prowadzących obrót na GPW. W 2020 r. (według danych GPW) w obrocie sesyjnym akcjami na Głównym Rynku 23 Członków Giełdy odnotowało udziały w obrotach w przedziale od 1% do 9%. Dodatkowo udziały w wolumenie obrotu kontraktami terminowymi na poziomie ponad 10% (każdy) osiągnęło 3 Członków Giełdy, co stanowiło łącznie ok. 49% w wolumenie obrotów kontraktami futures. Utrata jednego lub większej liczby z tych Członków Giełdy może mieć istotny negatywny wpływ na działalność Grupy, jej sytuację finansową i wyniki działalności. Warto zaznaczyć, że na rynku kasowym w 2020 r. obecne były podwójne członkostwa podmiotów z siedzibami w UK. Po 31 grudnia 2020 r. liczba zdalnych Członków Giełdy zmniejszyła się o 8 podmiotów, co spowoduje wzrost koncentracji obrotów każdego Członka Giełdy w 2021 r.
Ponadto w całym 2020 r. przychody z obrotu akcjami i innymi udziałowymi papierami wartościowymi wyniosły 35,8% łącznych przychodów ze sprzedaży Grupy. W tym samym okresie 5 spółek o najwyższych obrotach na GPW odpowiadało średnio miesięcznie za 43,3% wartości obrotów akcjami na Głównym Rynku (arkusz zleceń), natomiast 10 spółek o najwyższych obrotach - za 63,4%. Koncentracja znaczącej części przychodów Grupy w odniesieniu do niewielkiej liczby emitentów i papierów wartościowych jest źródłem istotnego ryzyka. W szczególności, jeżeli ci oraz inni znaczący emitenci podejmą decyzję o wycofaniu swoich akcji z obrotu, może to negatywnie wpłynąć na działalność Grupy, jej sytuację finansową, wyniki działalności i perspektywy rozwoju.
Obrót instrumentami pochodnymi jest dla Grupy jednym z głównych źródeł przychodów z tytułu obrotu na rynku finansowym, stanowiąc w 2020 r. 6,0% przychodów ze sprzedaży Grupy z tytułu obrotu na rynku finansowym oraz 3,8% przychodów ze sprzedaży Grupy. Zdecydowana większość przychodów Grupy z tytułu obrotu instrumentami pochodnymi pochodziła z obrotu jednym produktem, tj. kontraktami futures na indeks WIG20, który odpowiada za ok. 88% przychodów z segmentu instrumentów pochodnych. Znaczny spadek obrotów kontraktami terminowymi na indeks WIG20 mógłby negatywnie wpłynąć na przychody z obrotu instrumentami pochodnymi, a to z kolei mogłoby mieć istotny negatywny wpływ na działalność Grupy, jej sytuację finansową i wyniki działalności.
Sektor giełdowy doświadczył i nadal będzie doświadczać, szybkiego rozwoju technologicznego, zmian w zakresie wymagań i preferencji klientów, częstego wprowadzania produktów i usług odzwierciedlających nowe technologie oraz pojawiania się nowych standardów i praktyk branżowych. Aby zachować konkurencyjność, Grupa musi stale wzmacniać i poprawiać swoją zdolność reagowania na te zmiany, wydajność, dostępność i właściwości zautomatyzowanych systemów obrotu i komunikacji. Wymagać to będzie dalszego pozyskiwania i utrzymywania przez Grupę wysoko wykwalifikowanych pracowników oraz inwestowania znacznych środków finansowych w ciągłe aktualizowanie i modernizowanie swoich systemów. W przeciwnym razie systemy Grupy mogą stać się mniej konkurencyjne, co może z kolei skutkować utratą klientów oraz zmniejszeniem wolumenu obrotu i mieć istotny niekorzystny wpływ na jej działalność, sytuację finansową i wyniki działalności.
Strategia Grupy zakłada między innymi zwiększanie atrakcyjności GPW dla coraz szerszej grupy uczestników rynku, w szczególności przez inwestycje w najnowocześniejszą technologię, dywersyfikację i poszerzanie oferty GPW o nowe produkty i usługi. Osiągnięcie tych celów uzależnione jest od szeregu czynników, na które Grupa nie ma wpływu, w tym w szczególności od warunków rynkowych, ogólnego otoczenia gospodarczego i regulacyjnego. Ponadto identyfikacja oraz realizacja inicjatyw rozwojowych wymaga czasu, ponoszenia wyższych kosztów operacyjnych oraz nakładów inwestycyjnych, które mogą mieć odzwierciedlenie w wynikach finansowych. GPW szuka możliwości wzmocnienia prowadzonej działalności oraz możliwości związanych z dalszym rozwojem Spółki. W ten sposób Grupa może wdrażać nowe produkty oraz zwiększać swoją obecność na innych rynkach. Jeżeli rozwiązania rozwojowe okażą się nieskuteczne, wówczas może to mieć negatywny wpływ na osiągnięcie celów (w tym finansowych) wynikających ze strategii GPW oraz na wyniki finansowe Grupy.
Światowy sektor giełd charakteryzuje się wysoką konkurencyjnością. Dodatkowo w Unii Europejskiej procesy konkurencyjne w obszarze obrotu giełdowego i posttransakcyjnym są wzmagane przez zmiany w prawie, których celem jest harmonizacja regulacji państw członkowskich Unii Europejskiej i integracja funkcjonujących w nich rynków finansowych. Stąd Grupa narażona jest na ryzyko konkurencji ze strony giełd oraz alternatywnych platform obrotu, których pojawienie się na polskim rynku może negatywnie wpłynąć na działalność GPW. Konkurencję dla Emitenta stanowią tzw. wielostronne platformy obrotu (MTF) oraz inne formy obrotu giełdowego i pozagiełdowego. Uruchomienie aktywnego obrotu polskimi akcjami przez alternatywne platformy mogłoby wpłynąć na poziom wartości obrotów akcjami na GPW. Ich aktywność na polskim rynku może doprowadzić do utraty części obrotu skupianego na platformach prowadzonych przez Grupę, a także może przyczynić się do wzmożenia presji na poziom pobieranych opłat transakcyjnych i w efekcie mieć istotny negatywny wpływ na działalność Grupy, jej sytuację finansową i wyniki działalności.
Koszty zawierania transakcji na dużych giełdach zagranicznych i MTF-ach są niższe niż na GPW, co w dużej mierze wynika z relatywnie mniejszej skali rynku w Polsce. Procesy konsolidacyjne w globalnym sektorze giełd oraz rozwój MTF-ów mogą zwiększyć presję na dalsze obniżenie opłat pobieranych od transakcji na rynkach finansowych. W konsekwencji klienci GPW mogą wywierać presję na obniżenie przez GPW opłat pobieranych z tytułu notowań i obrotu, co może spowodować zmniejszenie przychodów GPW.
W styczniu 2019 r. Rynek Treasury BondSpot Poland wybrany został przez Dealerów Skarbowych Papierów Wartościowych (DSPW) i zaakceptowany przez Ministerstwo Finansów jako rynek elektroniczny stanowiący referencyjną platformę wtórnego obrotu długiem skarbowym. Możliwość utraty statusu podmiotu prowadzącego rynek elektroniczny stanowić może konsekwencję rozwiązania umowy z BondSpot S.A. (z zachowaniem okresu wypowiedzenia) na skutek wszczęcia przez Ministra Finansów procedury, o której mowa w § 23 ust.1 Regulaminu pełnienia funkcji Dealera Skarbowych Papierów Wartościowych z dnia 15 grudnia 2018 r., na wniosek zgłoszony przez ponad 50% DSPW.
W związku z powyższym Spółka musi podejmować ciągłe działania zmierzające do utrzymania atrakcyjności TBSP, przede wszystkim poprzez dostarczanie pełnego wachlarza rozwiązań charakterystycznych dla rynku obligacji skarbowych i świadczenie usług na najwyższym poziomie i na konkurencyjnych warunkach. W przeciwnym wypadku, w chwili pojawienia się na polskim rynku podmiotu zapewniającego atrakcyjniejsze warunki prowadzenia takiego rynku, BondSpot S.A. mogłaby utracić prawo do prowadzenia powyższego rynku, co miałoby poważny wpływ na działalność BondSpot S.A. i jej sytuację finansową. Równocześnie, nie można w przyszłości wykluczyć zmiany zasad konkursu DSPW, które w pośredni lub bezpośredni sposób wpłyną na wielkość obrotu, a tym samym przychodów realizowanych na platformie TBSP.
W wyniku przeprowadzonych analiz scenariuszy rozwoju GPW i GK GPW oraz mając na uwadze bardzo dynamicznie zmieniające się technologie informatyczne, w tym ewolucję technologii systemów transakcyjnych, GPW podjęła działania mające na celu zmianę technologii w perspektywie maksymalnie 4 – 5 lat. GPW we wrześniu 2019 r. rozpoczęła Projekt badawczo-rozwojowy, którego celem jest wytworzenie własnego, modułowego i skalowalnego systemu transakcyjnego, dedykowanego GPW i jej spółkom zależnym oraz zagranicznym giełdom regionu Europy Środkowo-Wschodniej (CEE), poszukującym rozwiązań informatycznych dostosowanych do ich potrzeb i specyfiki działania. Zgodnie ze strategią rozwoju polskiego rynku kapitałowego, dla którego Giełda jest jedną z fundamentalnych instytucji, posiadanie własnego rozwiązania informatycznego gwarantuje optymalizację kosztów i ryzyk związanych z eksploatacją platformy. Realizowany Projekt może generować po stronie Spółki znaczące nakłady inwestycyjne, które częściowo będą refinansowane ze środków przyznanych przez NCBR. Niniejsze przedsięwzięcie ma na celu zastąpienie obecnie wykorzystywanego i eksploatowanego od 8 lat systemu UTP. W przypadku niepowodzenia Projektu, prawdopodobnie konieczny będzie powrót do wariantu wymiany systemu poprzez nabycie nowego systemu transakcyjnego od dostawcy zagranicznego. Nie można zapewnić, że wysokość poniesionych przez Spółkę nakładów związanych z wymianą systemu transakcyjnego nie będzie miała istotnego wpływu na działalność Grupy, jej sytuację finansową i wyniki działalności.
Na ryzyko związane z opracowywaniem indeksów i wskaźników referencyjnych rynku kapitałowego składają się:
- ryzyko reprezentatywności niektórych indeksów i wskaźników związane z sytuacją gospodarczą i rynkową skutkujące zaprzestaniem ich opracowywania;
- ryzyko braku spełnienia przez Indeksy Giełdowe (IG) wymogów BMR w zakresie uwzględniania w metodzie informacji dot. czynników ESG oraz trajektorii dekarbonizacji;
- spadek zainteresowania podmiotów stosujących, indeksami nie uwzględniającymi czynników ESG oraz trajektorii dekarbonizacji w związku z implementacją niektórych regulacji rynku finansowego w obszarze zrównoważonego finansowania w tym np. SFRD;
- ryzyko operacyjne dot. wydolności systemu
Matryca ryzyk
Lista zdiagnozowanych ryzyk z tego obszaru (17):
- Ryzyko związane z sytuacją geopolityczną i koniunkturą gospodarczą na świecie
- Ryzyko związane z sytuacją gospodarczą innych krajów
- Ryzyko związane z sytuacją ekonomiczną w Polsce
- Ryzyko wydarzeń rynkowych i politycznych będących poza kontrolą Grupy GPW
- Ryzyko związane z możliwością podjęcia przez akcjonariusza dominującego Spółki działań, które nie leżą w interesie lub są sprzeczne z interesem Spółki lub jej pozostałych akcjonariuszy
- Ryzyko związane z opracowywaniem Stawek Referencyjnych WIBID i WIBOR
- Ryzyko zmniejszenia korzyści z udziału Spółki w KDPW
- Ryzyko związane z wysokością opłat regulacyjnych
- Ryzyko koncentracji obrotów i uzależnienia znaczącej części przychodów ze sprzedaży Grupy od obrotów akcjami ograniczonej liczby emitentów oraz kontraktami futures, realizowanych przez ograniczoną liczbę Członków Giełdy
- Ryzyko koncentracji obrotów związane z uzależnieniem znaczącej części przychodów Grupy z instrumentów pochodnych od obrotu kontraktami futures na indeks WIG20
- Ryzyko związane ze zmianami technologicznymi
- Ryzyko związane z niezrealizowaniem strategii przez Grupę
- Ryzyko związane z działalnością w sektorze giełd i alternatywnych platform obrotu
- Ryzyko konkurencji cenowej
- Ryzyko możliwości rozwiązania umowy, na podstawie której rynek TBSP został wybrany jako rynek referencyjny
- Ryzyko związane z koniecznością aktualizacji systemu transakcyjnego GPW
- Ryzyko związane z opracowywaniem indeksów i wskaźników referencyjnych rynku kapitałowego
Ryzyko operacyjne (zdiagnozowano 6 ryzyk)
Efektywne zarządzanie działalnością Grupy wymaga zatrudniania wysoko wykwalifikowanych pracowników. Kompetencje, które posiadają pracownicy Grupy, są określane jako rzadkie, z racji unikalnego charakteru działalności Grupy. Każdy przypadek zwiększonej rotacji pracowników zatrudnianych na kluczowych stanowiskach może wpłynąć na czasowe obniżenie efektywności działania Grupy, ze względu na długotrwały proces szkolenia konieczny do przygotowania nowych pracowników do objęcia takich stanowisk. Może to negatywnie wpłynąć na działalność Grupy, jej sytuację finansową, wyniki działalności, możliwość osiągnięcia celów strategicznych lub perspektywy rozwoju.
Większość pracowników Spółki należy do Związku Zawodowego Pracowników Giełdy, jedynej organizacji związkowej, działającej na GPW od 2005 r. Związki zawodowe posiadają uprawnienia do koordynowania i konsultowania działań (w tym dotyczących restrukturyzacji Spółki) o charakterze opiniotwórczym. W przeszłości w Grupie nie występowały spory zbiorowe pracy. Jednakże nie można wykluczyć, że Grupa może stać się w przyszłości stroną sporów, które mogą mieć istotny negatywny wpływ na jej reputację, działalność, przychody, wyniki lub sytuację finansową.
Zapewnienie bezpieczeństwa i ciągłości obrotu to jedno z podstawowych zadań GPW. Działalność Grupy jest silnie uzależniona od skutecznego funkcjonowania systemów transakcyjnych, które są narażone na ryzyko przerw w działaniu i naruszenia ich bezpieczeństwa. Niezawodność działania systemów transakcyjnych Grupy jest równie ważna jak ich wydajność. W przypadku awarii lub spowolnionego działania systemów Grupy lub systemów należących do zewnętrznych usługodawców może dojść m.in. do następujących sytuacji: nieprzewidzianych zakłóceń w obsłudze uczestników rynku i klientów Grupy, wydłużonych czasów reakcji lub opóźnień w realizacji transakcji, niepełnej lub nieprawidłowej rejestracji lub przetwarzania transakcji, strat finansowych i odpowiedzialności wobec klientów, sporów sądowych lub innych roszczeń względem Grupy, w tym skarg do KNF, postępowań lub sankcji. Awarie systemów transakcyjnych oraz innych zintegrowanych z nimi systemów informatycznych mogą wpłynąć na zakłócenie przebiegu sesji, a w konsekwencji na spadek wielkości obrotów i zaufania do rynku, co w efekcie może mieć istotny negatywny wpływ na wyniki Grupy, jej sytuację finansową i perspektywy rozwoju. Grupa może być także zmuszona do wykorzystania znacznych dodatkowych środków na ochronę przed groźbą naruszenia bezpieczeństwa lub ograniczenia zaistniałych problemów, w tym poprawę reputacji utraconej wskutek ewentualnego naruszenia bezpieczeństwa. Powyższe czynniki mogą mieć istotny negatywny wpływ na działalność Grupy, jej sytuację finansową i wyniki.
Grupa jest narażona na ryzyko rynkowe, regulacyjne oraz ryzyka finansowe takie jak kredytowe i ryzyko związane z płynnością swojego portfela inwestycji, ryzyko rynkowe związane ze zmianą cen aktywów finansowych a także na ryzyko operacyjne związane z działalnością. Grupa posiada ubezpieczenie majątku IT od ryzyk takich jak katastrofy naturalne, kradzież i włamanie, akty wandalizmu, niewłaściwe użycie sprzętu elektronicznego oraz niewłaściwe parametry energetyczne. Ponadto Grupa posiada ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej Członków Zarządów i Rad Nadzorczych (tzw. D&O). Spółka nie posiada ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej w zakresie działalności operacyjnej, w szczególności w zakresie ewentualnych szkód ponoszonych przez Członków Giełdy i uczestników obrotu w związku z awariami systemów IT. Spółka uważa, że jest należycie chroniona w tym zakresie przez postanowienia umów zawartych z Członkami Giełdy i uczestnikami obrotu. Wymienione narzędzia zarządzania ryzykiem oraz polisy ubezpieczeniowe mogą okazać się niewystarczającą ochroną przed każdym ryzykiem, na które narażona jest Grupa. Grupa może nie być w stanie skutecznie zarządzać ryzykiem, co może mieć negatywny wpływ na jej działalność, przychody, wyniki działalności i sytuację finansową.
Działalność Grupy jest uzależniona od podmiotów zewnętrznych, m.in. od KDPW i KDPW_CCP oraz kilku usługodawców, głównie podmiotów świadczących usługi informatyczne. Systemy teleinformatyczne używane przez Grupę w celu prowadzenia obrotu instrumentami finansowymi i towarami giełdowymi są wysoko specjalistyczne oraz dostosowane do potrzeb Grupy i nie są powszechnie stosowane w Polsce lub za granicą. W związku z tym wybór usługodawców w tym zakresie jest ograniczony. Nie ma gwarancji, że usługodawcy Grupy będą w stanie efektywnie kontynuować świadczenie usług lub że będą w stanie świadczyć niezbędne usługi, ani że będą w stanie odpowiednio poszerzyć swoją ofertę, by zaspokoić potrzeby Grupy. Przerwy w działaniu lub wadliwe działanie systemów albo częściowe lub całkowite zaprzestanie świadczenia istotnych usług przez usługodawców, w połączeniu z niezdolnością Grupy do zapewnienia alternatywnego rozwiązania w odpowiednim czasie, może mieć istotny negatywny wpływ na działalność Grupy, jej sytuację finansową i wyniki działalności.
Biorąc pod uwagę zakres ochrony ubezpieczeniowej posiadanej obecnie przez Grupę, niektóre szkody mogą nie być objęte ochroną ubezpieczeniową lub mogą być objęte częściową ochroną ubezpieczeniową. Ponadto Grupa może ponieść znaczące straty lub szkody, za które uzyskanie pełnego lub jakiegokolwiek odszkodowania może okazać się niemożliwe. W konsekwencji Grupa może nie być objęta wystarczającą ochroną ubezpieczeniową przed wszystkimi szkodami, jakie może potencjalnie ponieść. W przypadku gdy wystąpi szkoda nieobjęta ochroną ubezpieczeniową lub szkoda przewyższająca sumę ubezpieczenia, wówczas może dojść do utraty przez Grupę kapitału. Ponadto Grupa może zostać zobowiązana do naprawienia szkód poniesionych w wyniku zdarzeń, które nie zostały objęte ochroną ubezpieczeniową. Grupa może również ponosić odpowiedzialność z tytułu zadłużenia lub innych zobowiązań finansowych związanych z powstałą szkodą. Grupa nie może również zapewnić, że w przyszłości nie powstaną istotne szkody przewyższające limity ochrony ubezpieczeniowej posiadanej przez Grupę. Wszystkie szkody, które nie zostały objęte ochroną ubezpieczeniową lub które przewyższają wartość ochrony ubezpieczeniowej, mogą mieć negatywny wpływ na działalność Grupy, jej sytuację finansową i wyniki działalności.
Matryca ryzyk
Lista zdiagnozowanych ryzyk z tego obszaru (6):
- Ryzyko związane ze zdolnością pozyskiwania i utrzymania wykwalifikowanych pracowników przez Grupę
- Ryzyko sporów pracowniczych
- Ryzyko związane z awariami systemów transakcyjnych Grupy
- Ryzyko związane z metodami zarządzania ryzykiem stosowanymi przez Grupę
- Ryzyko związane z uzależnieniem działalności Grupy od osób trzecich, nad którymi Grupa ma ograniczoną kontrolę lub nie ma żadnej kontroli
- Ryzyko niewystarczającej ochrony ubezpieczeniowej
RYZYKO OPERACYJNE – RYZYKO PRAWNE (zdefiniowano 7 ryzyk)
Grupa prowadzi działalność głównie w Polsce. Polski system prawny i otoczenie regulacyjne mogą ulegać znaczącym nieoczekiwanym zmianom, a obowiązujące w Polsce przepisy prawa i regulacje mogą być przedmiotem sprzecznych ze sobą urzędowych interpretacji. Rynek kapitałowy oraz rynek obrotu towarami giełdowymi jest w szerokim zakresie poddany regulacjom państwowym i może podlegać coraz większemu nadzorowi. Zmiany regulacyjne mogą negatywnie wpływać na Grupę oraz na obecnych i przyszłych odbiorców świadczonych przez nią usług. Przykładowo, mogą zostać wprowadzone zmiany skutkujące spadkiem atrakcyjności notowań spółek bądź obrotu na rynkach organizowanych i prowadzonych przez Grupę, bądź spadkiem atrakcyjności korzystania z usług świadczonych przez Grupę. Zmiany te mogą także spowodować, że spółki notowane na GPW zaczną przechodzić na inne rynki oferujące konkurencyjne koszty notowań lub których wymogi dotyczące notowań bądź zasad ładu korporacyjnego są bardziej elastyczne.
Zdolność Grupy do przestrzegania mających zastosowanie przepisów prawa i regulacji w dużej mierze zależy od jej zdolności do tworzenia i utrzymywania odpowiednich systemów i procedur. Nie można zapewnić, że Grupa będzie w stanie zastosować się do takich przyszłych zmian przepisów prawa i regulacji lub że zmiany te nie będą miały istotnego negatywnego wpływu na działalność Grupy, jej sytuację finansową i wyniki działalności.
Regulacje Unii Europejskiej w coraz większym stopniu oddziałują na Grupę i zwiększają koszty zapewnienia zgodności działania, w szczególności w obszarze związanym z prowadzeniem obrotu oraz w obszarze posttransakcyjnym. Mogą one osłabiać konkurencyjność mniejszych europejskich giełd, w tym GPW, na rzecz podmiotów o większej skali działalności. Zmiany w regulacjach mogą pociągać za sobą konieczność dostosowania systemów transakcyjnych i działalności Grupy, co może się wiązać z koniecznością ponoszenia dodatkowych nakładów inwestycyjnych i kosztów operacyjnych, a w ślad za tym mogą prowadzić do pogorszenia zysku netto Grupy.
OFE stanowią ważną grupę uczestników rynków prowadzonych przez Grupę. Na koniec czwartego kwartału 2020 r. w portfelach OFE znajdowały się akcje notowane na krajowym rynku regulowanym o wartości 114,6 mld zł, co stanowiło ok. 21,3% kapitalizacji spółek krajowych notowanych na Głównym Rynku. Zmiany w regulacjach, mające prowadzić w szczególności do zastąpienia OFE innymi podmiotami zbiorowego inwestowania oraz wyeliminowania przepływów środków do i z OFE mogą przyczyniać się do zmiany aktywności tej grupy inwestorów na GPW. Ponadto mogą one skutkować ryzykiem powstania nadpodaży akcji notowanych na GPW oraz zmniejszać zainteresowanie tymi akcjami ze strony innych inwestorów. W konsekwencji może to doprowadzić do spadku obrotów instrumentami finansowymi, w tym akcjami na GPW, spadku liczby i wartości akcji oraz obligacji dopuszczonych i wprowadzanych do obrotu na GPW, a w ślad za tym do spadku przychodów Grupy i pogorszenia jej wyników finansowych.
Polski system podatkowy charakteryzuje się brakiem stabilności. Przepisy podatkowe bywają często zmieniane, wielokrotnie na niekorzyść podatników. Często także zmianie ulega interpretacja poszczególnych przepisów. Zmiany te mogą polegać nie tylko na podwyższeniu stawek podatkowych, ale także na wprowadzeniu nowych szczegółowych instrumentów prawnych, rozszerzeniu zakresu opodatkowania, a nawet wprowadzeniu nowych obciążeń podatkowych. Zmiany prawa podatkowego mogą także wynikać z konieczności wdrażania nowych rozwiązań przewidzianych w prawie Unii Europejskiej, wynikających z wprowadzenia nowych lub zmiany już istniejących regulacji w zakresie podatków. Częste zmiany przepisów prawa regulujących opodatkowanie działalności gospodarczej oraz rozbieżności interpretacyjne w zakresie stosowania przepisów podatkowych przez organy podatkowe mogą okazać się niekorzystne dla GK GPW, co w konsekwencji może mieć negatywny wpływ na działalność i sytuację finansową Grupy.
Ryzyko wynikające z braku spójności przepisów podatkowych lokalnych (polskich) i unijnych przepisów Dyrektywy VAT polega na tym, że wątpliwości może budzić polityka podatkowa i w konsekwencji księgowa podatnika, która polegaj na odliczeniu podatku VAT naliczonego wynikającego z prawidłowo wystawionych faktur VAT w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych towarów powstał obowiązek podatkowy – w sytuacji, gdy faktury dokumentujące dokonanie zakupu w danym okresie rozliczeniowym zostaną otrzymane w kolejnym okresie rozliczeniowym, jednak nie później niż przed upływem terminu, w którym złożona zostanie deklaracja VAT za ten okres. Takie podejście może powodować ryzyko wynikające z tego, że organy podatkowe kierując się wyłącznie literalnym brzmieniem polskich przepisów, w oderwaniu od przepisów prawa unijnego, mogą kwestionować właściwy moment odliczenia podatku VAT naliczonego na podstawie art. 86 ust. 10b pkt 1 ustawy o VAT (tj. jako brak spełnienia jednego z warunków uprawniających do odliczenia podatku VAT naliczonego odnoszącego się do daty otrzymania faktury VAT).
Grupa chroni swoją własność intelektualną na podstawie praw do znaków towarowych, praw autorskich, ochrony tajemnic handlowych, umów o zachowaniu poufności i innych umów z jej dostawcami, podmiotami zależnymi, stowarzyszonymi, klientami, partnerami strategicznymi i innymi podmiotami. Podjęte przez Grupę działania mogą być niedostateczne, aby np. zapobiec przywłaszczeniu informacji. Ponadto ochrona praw własności intelektualnej Grupy może wymagać poniesienia znacznych nakładów finansowych i zaangażowania znacznych zasobów ludzkich, co może mieć negatywny wpływ na działalność Grupy, sytuację finansową i wyniki działalności.
Konkurenci Grupy, jak również inne podmioty i osoby fizyczne, mogły uzyskać i prawdopodobnie mogą uzyskiwać w przyszłości prawa własności intelektualnej do produktów lub usług związanych z lub zbliżonych do rodzajów produktów i usług, które Grupa oferuje lub zamierza wprowadzić do swojej oferty. Grupa może nie być świadoma wszystkich chronionych praw własności intelektualnej, co do których istnieje ryzyko, że mogą zostać naruszone przez jej produkty, usługi lub technologie. Ponadto Grupa nie może mieć pewności, że jej produkty i usługi nie naruszają praw własności intelektualnej innych osób, lub że inne osoby nie zgłoszą roszczeń z tytułu ich naruszenia przeciwko Grupie. Jeśli system transakcyjny Grupy lub co najmniej jeden z jej innych produktów, usług lub technologii zostaną uznane za naruszające prawa osób trzecich, Grupa może być zmuszona do zaprzestania tworzenia lub wprowadzania do obrotu tych produktów, usług lub technologii, do uzyskania licencji w tym zakresie od posiadaczy praw własności intelektualnej lub zmiany tych produktów, usług lub technologii w taki sposób, aby uniknąć naruszenia takich praw. Jeżeli Grupa zostanie zmuszona do zaprzestania tworzenia lub wprowadzania do obrotu niektórych produktów albo nie będzie w stanie uzyskać wymaganych licencji, może to mieć istotny negatywny wpływ na jej działalność, sytuację finansową i wyniki działalności.
Matryca ryzyk:
Lista zdiagnozowanych ryzyk z tego obszaru (7):
- Ryzyko związane ze zmianami przepisów prawa krajowego
- Ryzyko regulacyjne wynikające z prawa unijnego
- Ryzyko związane z regulacjami dotyczącymi otwartych funduszy emerytalnych w Polsce
- Ryzyko związane ze zmianą przepisów prawa podatkowego oraz jego interpretacją
- Ryzyko związane z brakiem spójności przepisów podatkowych polskich przepisów unijnych np. w kontekście VATu
- Ryzyko związane z nieskuteczną ochroną własności intelektualnej
- Ryzyko związane z potencjalnym sporem sądowym związanym z naruszeniem przez Grupę praw własności intelektualnej innych osób
Ryzyko braku zgodności (zdefiniowano 5 ryzyk)
Działalność Grupy podlega nadzorowi KNF. Grupa może nie być w stanie spełnić wszystkich wymagań regulacyjnych oraz zaleceń organu nadzoru, a tym samym może być narażona w przyszłości na postępowania oraz sankcje (w tym kary pieniężne) nakładane w związku z niewykonywaniem lub zarzucanym Grupie niewykonywaniem obowiązków, wynikających z obowiązujących przepisów prawa lub regulacji, oraz zaleceń organu nadzoru. Wszelkie takie prowadzone wobec Grupy postępowania oraz nakładane w ich konsekwencji sankcje mogą mieć istotny negatywny wpływ na działalność Grupy, jej sytuację finansową lub wyniki działalności. W przeszłości nie miały miejsca sytuacje niespełnienia przez Grupę wymagań regulacyjnych oraz zaleceń organu nadzoru.
Zdolność Grupy do przestrzegania wszystkich obowiązujących przepisów w zmieniającym się środowisku regulacyjnym jest w dużej mierze uzależniona od ustanowienia i prowadzenia systemu kontroli zgodności, audytu i sprawozdawczości, a także od umiejętności pozyskania i utrzymania wykwalifikowanego personelu odpowiedzialnego za te procesy. Grupa nie może zagwarantować, że jej polityka i procedury będą zawsze skuteczne lub że zawsze będzie w stanie odpowiednio monitorować lub prawidłowo oceniać ryzyko naruszenia przepisów, na które jest lub może być narażona. Brak zgodności z przepisami lub innymi standardami może prowadzić do obniżenia poziomu aktywności uczestników, emitentów i inwestorów oraz mieć istotny negatywny wpływ na działalność Grupy, jej sytuację finansową, wyniki działalności i perspektywy rozwoju.
GPW zajmuje dominującą pozycję na polskim rynku. W związku z tym Spółka podlega ograniczeniom dotyczącym zakazu nadużywania pozycji dominującej oraz zakazu stosowania praktyk ograniczających konkurencję wynikającym z przepisów prawa polskiego i prawa UE z zakresu ochrony konkurencji. Organy ochrony konkurencji (Prezes UOKiK, Komisja) mogą kontrolować przestrzeganie tych ograniczeń. W przypadku stwierdzenia naruszeń organy ochrony konkurencji mogą nakazać Spółce podjęcie określonych działań mających na celu zaniechanie określonej praktyki ograniczającej konkurencję lub zaniechanie nadużywania pozycji dominującej, a także wymierzyć sankcje, w tym w postaci nakładanych na Spółkę kar pieniężnych w wysokości do 10% przychodów osiągniętych w roku poprzedzającym rok nałożenia kary. Działania te mogą mieć istotny niekorzystny wpływ na działalność, sytuację finansową i wyniki Grupy.
Uzyskanie zezwolenia na pełnienie roli administratora wiąże się z obowiązkiem wykonywania przeglądów i walidacji metody opracowywania stosowanych zgodnie z Rozporządzeniem BMR wskaźników referencyjnych. Z tego tytułu GPW Benchmark ponosić będzie ryzyko operacyjne i zgodności związane z nadzorem i kontrolą nad opracowywaniem wskaźników referencyjnych.
W związku z uzyskaniem statusu podmiotu nadzorowanego, GPW Benchmark, ponosi ryzyko naruszenia przepisów określających obowiązki administratora wskaźników referencyjnych Rozporządzenia UE Nr 2016/1011 (tzw. BMR) i poniesienia w związku z tym określonych sankcji nadzorczych. Materializacja powyższych ryzyk mogłaby negatywnie wpłynąć na reputację całej Grupy Kapitałowej GPW.
Ryzyko to dotyczy dostosowaniu uczestników obrotu i emitentów oraz działalności GPW w tym niektórych spółek GK GPW do wymagań regulacji implementujących zagadnienia związane ze zrównoważonym finansowaniem.
18 czerwca 2020 r. rozporządzenie w sprawie utworzenia pierwszego na świecie systemu klasyfikacji - „zielonej listy” dla zrównoważonych działalności gospodarczych, inaczej taksonomii, zostało przyjęte przez Parlament Europejski i Radę. System będzie musiał być używany przez:
- państwa członkowskie i Unię Europejską;
- uczestników rynku finansowego oferujących produkty finansowe: uczestnicy rynku finansowego, zgodnie z definicją w rozporządzeniu w sprawie ujawniania informacji, będą zobowiązani do ujawnienia informacji o tym, w jaki sposób i w jakim zakresie inwestycje leżące u podstaw ich produktu finansowego wspierają działalność gospodarczą spełniającą wszystkie kryteria dla zrównoważonego rozwoju środowiska zgodnie z rozporządzeniem w sprawie taksonomii;
- spółki finansowe i niefinansowe objęte raportowaniem niefinansowym - Dyrektywa w sprawie sprawozdawczości niefinansowej (NFRD). Dotyczy to dużych spółek użyteczności publicznej zatrudniających ponad 500 pracowników, obejmując około 6000 dużych firm i grup w całej UE. więcej: https://www.gov.pl/web/rozwoj-praca-technologia/zrownowazone-finansowanie.
Matryca ryzyk:
Lista zdiagnozowanych ryzyk z tego obszaru (5):
- Ryzyko związane z niespełnieniem wymagań regulacyjnych oraz zaleceń KNF odnoszących się do działalności Grupy
- Ryzyko związane z wewnętrznymi regulacjami Spółki
- Ryzyko potencjalnego naruszenia przepisów o ochronie konkurencji przez Spółkę
- Ryzyko Administratora wskaźników referencyjnych
Ryzyko braku lub wolnego dostosowania do zrównoważonego inwestowania
Ryzyko utraty reputacji (zdefiniowno 1 ryzyko)
Grupa prowadzi działalność w branży, w której dobra reputacja i zaufanie klientów (w tym zaufanie emitentów, pośredników finansowych oraz inwestorów) mają szczególnie istotne znaczenie. Osiągnięcie przez Spółkę relatywnie wysokiego wolumenu obrotów i dużej liczby spółek debiutujących jest między innymi wynikiem posiadanej reputacji i zaufania klientów. Ze względu na rolę, jaką Grupa odgrywa na polskim rynku kapitałowym, ewentualne błędy systemu transakcyjnego, przerwy w notowaniach, błędy operacyjne, ujawnienie informacji dotyczących klientów, spory sądowe, spekulacje prasowe i inne niekorzystne zdarzenia mogą zaszkodzić jej reputacji. Nieprzewidziane zmiany w regulacjach prawnych odnoszących się do rynku kapitałowego oraz rynku obrotu towarami giełdowymi w Polsce, a także działania innych podmiotów rynku giełdowego, w tym emitentów, pośredników finansowych, konkurencyjnych platform obrotu oraz przedstawicieli mediów, którzy postępowaliby niezgodnie z przyjętymi standardami postępowania lub praktykami, mogą podważyć ogólne zaufanie do polskiego rynku kapitałowego i Grupy. Ponadto istnieje ryzyko, że pracownicy Grupy mogą dopuścić się naruszeń prawa lub innych procedur, zaś działania podejmowane przez Grupę w celu wykrycia takich zachowań i zapobieżenia im mogą w niektórych przypadkach okazać się nieskuteczne, co z kolei może skutkować sankcjami i poważnym uszczerbkiem reputacji Spółki. W przeszłości nie miały miejsca zdarzenia wpływające w istotny negatywny sposób na reputację Grupy lub zaufanie klientów.
Matryca ryzyk:
Lista zdiagnozowanych ryzyk z tego obszaru (1):
- Ryzyko związane z utratą przez Grupę reputacji i zaufania klientów do zdolności obsługiwania transakcji giełdowych
Ryzyka finansowe
To poniżej jest wklejone ze Sprawozadnia Finansowego Gierczak od str. 16 (bo w naszym Sprawozdaniu Zarządu nie piszemy o „ryzykach finansowych”)
Grupa narażona jest na następujące rodzaje ryzyka finansowego:
- ryzyko rynkowe:
- ryzyko kredytowe,
- ryzyko utraty płynności.
Program zarządzania ryzykiem finansowym Grupy skupia się na nieprzewidywalności rynków finansowych i wskazuje działania, które minimalizują potencjalny niekorzystny wpływ ww. nieprzewidywalności na wyniki finansowe Grupy.
Organami odpowiedzialnymi za zarządzanie ryzykiem finansowym są Zarząd Giełdy i Zarządy spółek zależnych. W Grupie funkcjonują komórki odpowiedzialne za zapewnienie płynności finansowej (także w zakresie walut obcych), windykacji należności oraz terminowego regulowania zobowiązań (szczególnie podatkowych).
Ryzyko rynkowe (zdefiniowano 3 ryzyka)
Grupa narażona jest na ryzyko stopy procentowej w stopniu umiarkowanym. Grupa inwestuje wolne środki pieniężne w lokaty bankowe, obligacje korporacyjne, obligacje Skarbu Państwa, certyfikaty depozytowe oraz inne instrumenty, których oprocentowanie jest stałe, negocjowane i ustalane w chwili zawarcia kontraktu i którego wysokość zbliżona jest do rynkowych stóp procentowych obowiązujących na moment zawarcia lokaty (zakupu instrumentu). W sytuacji wzrostu rynkowych stóp procentowych, Grupa uzyskuje wyższe przychody z tytułu odsetek, natomiast w przypadku spadku rynkowych stóp procentowych, Grupa osiąga niższe przychody z tytułu odsetek.
Giełda jest emitentem obligacji serii C o stałym oprocentowaniu oraz serii D i E o oprocentowaniu zmiennym, opartym o stawkę WIBOR 6M. W sytuacji wzrostu stóp procentowych, Grupa będzie zobowiązana wypłacić obligatariuszom kupony odsetkowe od obligacji serii D i E o wyższej wartości, a w przypadku spadku stóp procentowych, wartość kuponów odsetkowych do wypłaty przez Giełdę będzie niższa (co bezpośrednio przekłada się na wartość kosztów finansowych Grupy).
Grupa jest narażona na umiarkowane ryzyko zmiany kursów walut. Grupa pozyskuje przychody zarówno w polskich złotych, jak i w euro. Koszty są ponoszone przez Grupę głównie w polskich złotych, a także m.in. w euro, dolarach amerykańskich i funtach brytyjskich. W celu minimalizacji ryzyka walutowego, Grupa w istotnym stopniu stosuje hedging naturalny, tzn. bieżące koszty nominowane w euro pokrywa środkami pieniężnymi zdeponowanymi na rachunku walutowym, pozyskanymi od odbiorców regulujących swoje należności w euro. W 2020 r. i 2019 r. Grupa nie stosowała pochodnych instrumentów finansowych do zarządzania ryzykiem walutowym.
Ze względu na specyfikę działalności, Grupa nie jest narażona na ryzyko cenowe dotyczące fluktuacji cen materiałów, surowców czy towarów masowych.
W minimalnym stopniu Grupa narażona jest na ryzyko cenowe dotyczące posiadanych kapitałowych papierów wartościowych wycenianych w wartości godziwej. Na dzień 31 grudnia 2020 r. i 31 grudnia 2019 r. wartości ww. inwestycji nie była istotna.
Matryca ryzyk:
Lista zdiagnozowanych ryzyk z tego obszaru (3):
- Ryzyko zmiany przepływów pieniężnych oraz wartości godziwej w wyniku zmiany stóp procentowych
- Ryzyko zmiany kursów walut
- Ryzyko cenowe
Ryzyko kredytowe (zdiagnozowano 1 ryzyko)
Jest rozumiane jako ryzyko poniesienia strat w wyniku niewywiązania się kontrahenta z zobowiązań wobec Grupy lub jako ryzyko spadku wartości ekonomicznej wierzytelności w wyniku pogorszenia się zdolności kontrahenta do obsługi zobowiązań.
Ryzyko kredytowe związane z należnościami z tytułu świadczonych usług jest ograniczane przez Zarząd Giełdy i Zarządy spółek zależnych poprzez ocenę bieżącej wiarygodności kontrahentów. W ocenie Zarządu Giełdy, w Grupie nie występuje znacząca koncentracja ryzyka kredytowego związanego z należnościami z tytułu świadczonych usług.
W jednostce dominującej obowiązują uchwały Zarządu Giełdy, które ustalają odroczone terminy płatności zróżnicowane w zależności od grup kontrahentów. Terminy płatności dla większości kontrahentów wynoszą 21 dni, natomiast dla odbiorców serwisów giełdowych najczęściej 45 dni.
W jednostce dominującej wiarygodność kontrahentów weryfikowana jest zgodnie z wewnętrznym regulaminem oraz z dobrymi praktykami rynku kapitałowego dotyczącymi emitentów papierów wartościowych i Członków Giełdy. W ramach weryfikacji Giełda szczegółowo analizuje dokumenty aplikacyjne, w tym sprawozdania finansowe, odpisy z KRS i notyfikacje KNF.
Odzwierciedleniem maksymalnego obciążenia Grupy ryzykiem kredytowym jest wartość bilansowa posiadanych należności handlowych, lokat bankowych, obligacji korporacyjnych, certyfikatów depozytowych oraz innych papierów wartościowych. Decyzją Zarządu Giełdy, w skład portfela inwestycyjnego Grupy wchodzą jedynie papiery wartościowe gwarantowane przez Skarb Państwa lub emitowane (gwarantowane) przez instytucje posiadające stabilną sytuację rynkową i wysoki rating (powyżej Baa2 wg Moody’s). Dzięki temu ekspozycja na ryzyko z tytułu utraty korzyści lub ewentualnych strat z tego powodu jest minimalizowana. Zarządzanie ryzykiem kredytowym jest realizowane przez Grupę również poprzez dywersyfikację banków, w których lokowane są nadwyżki środków pieniężnych.
Matryca ryzyk:
Istotność ryzyka dla GPW: bardzo wysoka, wysoka, średnia, niska, bardzo niska
Tendencja rozwoju ryzyka rok do roku:
Lista zdiagnozowanych ryzyk z tego obszaru (1):
- Ryzyko kredytowe
Ryzyko utraty płynności (zdiagnozowano 1 ryzyko)
Z analizy sytuacji finansowej i majątkowej Grupy wynika, że Grupa nie jest istotnie narażona na ryzyko utraty płynności. Analiza struktury aktywów Grupy wskazuje na stabilny i rosnący udział wartości środków płynnych w sumie bilansowej, a więc dobrą sytuację Grupy w zakresie płynności.
Matryca ryzyk:
Lista zdiagnozowanych ryzyk z tego obszaru (1):
- Ryzyko utraty płynności.
Szanse i perspektywy
Szanse
Raport zintegrowany powinien udzielić odpowiedzi na pytanie dotyczące szans, których materializacja mogłaby mieć znaczący wpływ na zarządzanie firmą i wytwarzanie przez nią wartości w krótkim, średnim lub długim okresie.
Ożywnienie na rynku IPO
W 2020 r. na warszawskim parkiecie obserwowaliśmy odbicie globalnych trendów oraz, po trudnym i niepewnym drugim kwartale, serię przeprowadzonych z sukcesem IPO spółek technologicznych, z sektora e-commerce, biotechnologicznych i gamingowych. W 2020 r. GPW umocniła pozycję regionalnego hubu dla spółek branży gamingowej, ale wydarzeniem roku było rekordowe w historii warszawskiej giełdy IPO Allegro o wartości 10,6 mld zł (uwzględniając zrealizowaną opcję dodatkowego przydziału 15% akcji). Można oczekiwać, że pozytywny trend na rynku IPO zapoczątkowany w 2020 r. powinien utrzymać się również w 2021 roku.
Napływ nowych inwestorów – wzrost zainteresowania giełdą
Rok 2020 upłynął pod znakiem napływu na rynek inwestorów indywidualnych – na koniec 2020 r. KDPW prowadził ponad 1,329 mln rachunków papierów wartościowych oraz rachunków zbiorczych. W sumie przez cały 2020 r. przybyło blisko 85 tys. rachunków (+6,8%). To najlepszy wynik od 2010 r., gdy zainteresowanie giełdą wśród nowych inwestorów napędzały wielkie prywatyzacje (m.in. GPW, Tauronu i PZU).
Niskie stopy procentowe
Utrzymujące się na rekordowo niskim poziomie stopy procentowe mają pozytywne przełożenie na wybór rynku kapitałowego jako miejsca na lokowanie oszczędności. Zgodnie z deklaracjami prezesa NBP Adama Glapińskiego, podwyżki stóp procentowych w Polsce nastąpią prawdopodobnie najwcześniej w połowie 2022 r.
Rozwój technologiczny
Rozwój technologiczny wpisuje się w średnio i długofalową strategię wzrostu warszawskiej giełdy oraz rynku kapitałowego. Za rozwój kompetencji technologicznych w ramach Grupy GPW odpowiedzialna jest m.in spółka zależna GPW Tech, która pracuje nad rozwiązaniami dedykowanymi zarówno dla rynku kapitałowego jak i do działań wewnętrznych.
Giełdowy Rynek Rolny
W marcu 2020 roku Konsorcjum GK GPW (TGE, IRGiT, GPW) we współpracy z Krajowym Ośrodkiem Wsparcia Rolnictwa uruchomiły Giełdowy Rynek Rolny – platformę do handlu produktami rolnymi, na której obecnie przedmiotem obrotu są pszenica, żyto i kukurydza. W pierwszym roku notowań zawarte transakcje dotyczyły pszenicy i żyta – oba produkty w klasie B. Wolumen obrotu dla pszenicy osiągnął poziom 6825 ton, a dla żyta – 25 ton. Stale rośnie liczba autoryzowanych magazynów zlokalizowanych na terenie całej Polski – obecnie jest ich około 50. Do działania na Giełdowym Rynku Rolnym zostały dopuszczone 3 domy maklerskie, dlatego zawieranie transakcji jest proste i szybkie. W planach TGE jest rozszerzenie oferty o rynek terminowy, który umożliwi zawieranie kontraktów na towary rolno-spożywcze, w pierwszej kolejności zboża. Rozważane jest także stałe poszerzanie oferty produktowej.
Rozwój ESG
Działalność Spółki jest ukierunkowana także na realizację zadań mających na celu wspieranie wzrostu znaczenia zrównoważonego rozwoju na polskim rynku kapitałowym oraz dalszy rozwój własnych kompetencji w tym obszarze. Działania wspierające rozwój to to m.in.
- GPW we współpracy z Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju opublikowała „Wytyczne do raportowania ESG. Przewodnik dla spółek notowanych na GPW”. Celem dokumentu jest wsparcie emitentów w procesie raportowania danych niefinansowych zgodnych z oczekiwaniami inwestorów
- Wejście w życie „Dobrych Praktyk Spółek Notowanych na GPW 2021” – lipiec 2021. Nowe Dobre Praktyki uwzględniają aspekty ESG, m.in. takie jak: klimat, zrównoważony rozwój, różnorodność w organach spółki oraz równość wynagrodzeń.
- Publikacja „Przeglądu praktyk rynkowych w zakresie raportowania zintegrowanego” – zbioru najlepszych praktyk z Polski w oparciu o najnowsze, międzynarodowe wytyczne „IR Framework” w celu popularyzacji ESG i raportowania zintegrowanego wśród spółek notowanych na GPW
- Liczne szkolenia dedykowane dla uczestników rynku
- Przystąpienie do inicjatywy UN Global Compact w 2020 r.
- Rozwój oferty produktowej GPW z uwzględnieniem czynników ESG
- Indeks WIG-ESG instrumentem bazowym dla funduszu pasywnego zarządzanego przez NN Investment Partners TFI
Zmiany w otoczeniu ekonomicznym i regulacyjnym
Pozytywny rozwój makroekonomiczny oraz w otoczeniu regulacyjnym może przyczyniać się do zwiększonych przychodów GK GPW i mieć pozytywne przełożenie na budowanie wartości dla akcjonariuszy GPW w średnim okresie. Pozytywne trendy na rynku kapitałowym mogą być wspomagane poprzez:
- dalszą popularyzację Pracowniczych Planów Kapitałowych - całkowite aktywa pod zarzadzanie PPK wyniosły 2,8 mld zł na koniec grudnia 2020 r.
- Reformę OFE - według danych KNF, na koniec grudnia 2020 r. członkami OFE było ok. 15,43 mln Polaków, a łączna wartość aktywów pod zarządzaniem OFE wyniosła 147,5 mld zł.
Wysoko rozwinięta kultura korporacyjna organizacji
Umiejętność szybkiej adaptacji organizacji do szoku wywołanego pandemią koronawirusa, to element potwierdzający wysoką kulturę korporacyjną organizacji. Zarząd Giełdy i Zarządy spółek zależnych podjęły szereg działań, które pozwoliły zminimalizować ryzyko oraz podjęły działania mitygujące. W 2020 Spółce udało się jednocześnie odnotować rekordową aktywność uczestników rynków finansowego i towarowego oraz przebudować nasz model operacji: ze scentralizowanego na rozproszony. Sukces na obu polach zawdzięczamy profesjonalnemu zespołowi oraz postępom w cyfryzacji, automatyzacji i robotyzacji procesów, jakich dokonaliśmy w ostatnich latach.
Realizacja Strategii Rozwoju #GPW2022
Od czerwca 2018 r. działalność Spółki skupia się na realizacji przedstawionych inicjatyw strategicznych, które mają na celu dalszą dywersyfikację biznesu i jednocześnie rozwój już dostępnych produktów. Grupa koncentruje się na działaniach, które mają na celu osiągnięcie następujących celów finansowych:
- w roku 2022 nominalna wartość przychodów GK GPW na poziomie 470 mln zł
- w roku 2022 wartość EBITDA na poziomie 250 mln zł,
- po czterech latach (2018-2022) wskaźnik ROE na poziomie 19 proc.,
- C/I po 2022 r. wyniesie poniżej 50 proc.
- dywidenda z zysku za 2019 rok w wysokości nie mniejszej niż 2,4 zł na akcję. Coroczny wzrost dywidendy z zysku za lata 2020-2022 nie mniej niż o 0,1 zł na akcję, ale dywidenda nie mniejsza niż 60% przypadającego akcjonariuszom GPW skonsolidowanego zysku netto Grupy Kapitałowej GPW za dany rok obrotowy, skorygowanego o udział w zyskach jednostek stowarzyszonych.
GK GPW konsekwentnie realizuje inicjatywy strategiczne. Poszerzając linie przychodowe Spółka zakłada wykorzystanie długoterminowej szansy jaką daje rozwój i transformacja technologiczna, wprowadzanie nowych produktów, wspieranie rozwoju spółek, także poprzez edukację, na różnych etapach rozwoju czy też rozwój produktów zgodnie z trendami na rynkach globalnych m.in w zakresie inwestowania pasywnego.
Strategia Rozwoju Rynku Kapitałowego (SRRK)
1 października 2019 r. polski Rząd przyjął Strategię Rozwoju Rynku Kapitałowego (SRRK). Dnia 25 października 2019 r. dokument został podany do publicznej wiadomości. Celem SRRK jest poprawa dostępu do finansowania dla krajowych przedsiębiorstw, w szczególności małych i średnich firm, które tworzą ok. ¾ polskiego PKB. W strategii wskazano 20 najważniejszych barier dla rozwoju rynku kapitałowego w Polsce oraz zaproponowano ich kierunkowe przezwyciężenie w postaci 90 działań. Na rynku kapitałowym największe znaczenie ma poprawa płynności, działalność edukacyjna, działania minimalizujące tzw. „gold plating” oraz wsparcie zrównoważonego rozwoju. Rozwiązania, które zostały zaproponowane w ramach tych działań przez GPW to m.in. program wsparcia analitycznego, program rozwoju obligacji, uruchomienie Akademii GPW Growth czy rewizja i publikacja Dobrych Praktyk Spółek Notowanych na GPW 2021. GK Giełdy Papierów pracuje nad identyfikacją kolejnych działań. GK GPW dostrzega na chwilę obecną 33 takie działania dla Giełdy i 6 dla spółek zależnych wchodzących w skład GK GPW.
Przyszły rozwój sytuacji finansowej Grupy
W kolejnych latach Grupa będzie generowała znaczące przepływy pieniężne z działalności operacyjnej, które w połączeniu z przychodami uzyskiwanymi z aktywów finansowych, pokryją koszty działalności operacyjnej, nakłady inwestycyjne Grupy oraz koszty obsługi długu. W 2020 r. zadłużenie Grupy nie stanowiło zagrożenia dla jej działalności oraz zdolności do terminowego wywiązywania się ze zobowiązań. Wskaźnik stosunku długu netto do zysku EBITDA pozostał na ujemnym poziomie, analogicznie jak 2019 r., co jest efektem ujemnej wartości długu netto.
Analizując pozycję gotówkową Grupy należy rozpatrywać łącznie pozycje dotyczące poziomu środków pieniężnych i ich ekwiwalentów oraz aktywów finansowych wycenianych wg zamortyzowanego kosztu, w której to pozycji prezentowane są lokaty bankowe powyżej 3 miesięcy oraz certyfikaty depozytowe i obligacje korporacyjne. Na koniec grudnia 2020 środki pieniężne ukształtowały się na poziomie 421,2 mln zł, a instrumenty w pozycji aktywa finansowe wyceniane wg zamortyzowanego kosztu wyniosły 295,0 mln zł.
Na dzień 31 grudnia 2020 r. Grupa posiadała więc łącznie ok. 716 mln zł środków pieniężnych i ekwiwalentów oraz aktywów wycenianych według zamortyzowanego kosztu w postaci lokat bankowych i gwarantowanych obligacji korporacyjnych, co w ocenie Zarządu stanowi wystarczające zasoby finansowe by stwierdzić, że ryzyko utraty płynności przez Grupę w krótkim i średnim okresie jest niskie.
Sytuacja finansowa GK GPW umożliwia zatem dalszy rozwój organiczny i jednocześnie wypłatę dywidendy zgodnie z przyjętą polityką dywidendową.
Perspektywy ryzyka w krótkim terminie
Biorąc pod uwagę dużą zależność Grupy od otoczenia, w którym ona funkcjonuje, istotny wpływ na działalność GPW będzie miało ryzyko regulacyjne, związane z przepisami prawnymi.
Znaczący wpływ na działalność GPW będzie mieć sytuacja makroekonomiczna w Polsce i na rynkach globalnych. W ocenie ekonomistów, rok 2021 na pewno będzie lepszy od 2020 - to jak bardzo zależy od sytuacji epidemicznej oraz tempa rozpowszechniania szczepień. Masowe szczepienia powinny zbudować tzw. „odporność populacyjną”, co zapewne pozwoli uniknąć kolejnych twardych lockdownów. Należy podkreślić, że proces szczepień będzie rozciągnięty w czasie, co oznacza, że część obostrzeń najprawdopodobniej zostanie utrzymana także w roku 2021. Jest to czynnik warunkujący tempo wychodzenia z kryzysu.
Ryzyko strategiczne pozostanie neutralne, biorąc pod uwagę, że horyzont działań w tym zakresie oraz budżet z tym związany będzie realizowany do końca 2022 r.
Ryzyko związane z zmianami w zakresie technologicznym oceniane jest jako niskie w krótkim okresie.
Ryzyka o charakterze finansowym pozostają neutralne w analizowanym okresie z niskim wpływem na działalność GK GPW.
 
			







